March 25, 2020

Nowe ograniczenia w codziennym życiu związane z COVID-19

Powszechnie mówi się w mediach o nowo wprowadzonych ograniczeniach w poruszaniu i gromadzeniu się – od dzisiaj, tj. od dnia 25 marca 2020 r. praktycznie zaczyna obowiązywać Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 marca 2020 r. („Rozporządzenie Zmieniające”), które znowelizowało wcześniejsze Rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii („Rozporządzenie”). W celu uporządkowania tych zmian, w związku z przejściowymi problemami z dostępem do tekstu źródłowego (strony rządowe są zbyt obciążone) dotarłem do tekstu źródłowego i postanowiłem w sposób maksymalnie skrótowy wypisać najważniejsze zmiany jak niżej.

Rozporządzenie zmieniające wprowadza w okresie od 25 marca 2020 r. do dnia 11 kwietnia 2020:

1) generalny zakaz przemieszczania się osób przebywających na terytorium RP obszarze, z wyjątkiem przemieszczania się danej osoby w celu:

wykonywania czynności zawodowych lub zadań służbowych, lub pozarolniczej działalności gospodarczej, lub prowadzenia działalności rolniczej lub prac w gospodarstwie rolnym oraz dokonywania zakupu towarów i usług z tym związanych;

zaspokajania niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego, w tym uzyskania opieki zdrowotnej lub psychologicznej, tej osoby, osoby jej najbliższej w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego (katalog poniżej), a jeżeli osoba przemieszczająca się pozostaje we wspólnym pożyciu z inną osobą – także osoby najbliższej osobie pozostającej we wspólnym pożyciu oraz zakupu towarów i usług z tym związanych;

przy czym przez osobę najbliższą rozumie się:
małżonka, wstępnego (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd.), zstępnego (dzieci, wnukowie, prawnukowie itd.), rodzeństwo, powinowatych w tej samej linii lub stopniu (co wstępny, zstępny i rodzeństwo, np. pasierb), osoba pozostająca w stosunku przysposobienia (adopcja) oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

Tym samym należy podkreślić, że nadal dopuszczalne jest także dokonywanie zakupów dla siebie i osób najbliższych / osób pozostających we wspólnym pożyciu albo osobom którym pomagamy zgodnie z poniższym:

wykonywania ochotniczo i bez wynagrodzenia świadczeń na rzecz przeciwdziałania skutkom COVID-19, w tym w ramach wolontariatu;

sprawowania lub uczestniczenia w sprawowaniu kultu religijnego, w tym czynności lub obrzędów religijnych – przy czym w trakcie sprawowania nabożeństw czy pogrzebów przewiduje się maksymalnie 5 osób, nie licząc osób sprawujących kult religijny, czy pracowników zakładu pogrzebowego.

2) w przypadku gdy przemieszczanie się następuje:

pieszo – jednocześnie mogą się poruszać dwie osoby w odległości nie mniejszej niż 1,5 m od siebie – przy czym nie dotyczy to osób najbliższych (jak wyżej);

środkami publicznego transportu zbiorowego – można przewozić, w tym samym czasie, nie więcej osób, niż wynosi połowa miejsc siedzących.

3) rozszerzono także zakaz gromadzenia się – także zgromadzenia niepodlegające pod definicję zgromadzeń publicznych i zgromadzeń spontanicznych z art. 3 ustawy Prawo o zgromadzeniach są zakazane – zakazuje się zgromadzeń organizowanych w ramach działalności kościołów i innych związków wyznaniowych oraz imprez, spotkań i zebrań niezależnie od ich rodzaju, z wyłączeniem spotkań danej osoby z jej osobami najbliższymi (jak wyżej) lub z osobami najbliższymi osobie, z którą pozostaje we wspólnym pożyciu.

Przy czym ograniczenia gromadzenia się nie dotyczą zakładów pracy; dojazd do pracy też zgodnie z wykładnią zamieszczoną na stronach rządowych jest dopuszczalny.

Niektóre nowo wprowadzone regulacje zdają się mieć nie do końca precyzyjny charakter i budzą szereg wątpliwości interpretacyjnych. Zapewne praktyka najbliższych dni pokaże na ile i w jaki sposób regulacje te będą egzekwowane. Nie wiadomo jak weryfikowane będą powody stojące za możliwością przemieszczania się obywateli (jak wskazano powyżej) – Rozporządzenie ani Rozporządzenie zmieniające nie wprowadzają w tym zakresie żadnych szczególnych uprawnień dla służb, ani nie przewidują wysokości grzywny za naruszenie ich postanowień. Sama ustawa, na podstawie której przedmiotowe rozporządzenia zostały wydane, tj. ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi w rozdziale 9 „Przepisy karne” sytuacji naruszenia wydawanych na podstawie jej art. 46 rozporządzeń wprost nie inkryminuje. Póki co pojawiają się głosy (wobec zapowiedzi, że grzywny mogą wynosić nawet 5 tysięcy złotych), że podstawą wymierzania grzywny może stać art. 116 Kodeksu wykroczeń („KW”), zgodnie z którym kto, wiedząc o tym, że:

1) jest chory na gruźlicę, chorobę weneryczną lub inną chorobę zakaźną albo podejrzany o tę chorobę,

2) styka się z chorym na chorobę określoną w punkcie 1 lub z podejrzanym o to, że jest chory na gruźlicę lub inną chorobę zakaźną,

3) jest nosicielem zarazków choroby określonej w punkcie 1 lub podejrzanym o nosicielstwo,

nie przestrzega nakazów lub zakazów zawartych w przepisach o zapobieganiu tym chorobom lub o ich zwalczaniu albo nie przestrzega wskazań lub zarządzeń leczniczych wydanych na podstawie tych przepisów przez organy służby zdrowia,

podlega karze grzywny albo karze nagany.

Przy czym zgodnie z art. 116 § 2 KW tej samej karze podlega, kto, sprawując pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną, nie dopełnia obowiązku spowodowania, aby osoba ta zastosowała się do określonych w § 1 nakazów, zakazów, wskazań lub zarządzeń leczniczych. Trzeba podkreślić, że wykroczenie to ma charakter umyślny, tj. dana osoba musi co do zasady wiedzieć o tym, że jest chory na chorobę zakaźną (podejrzany o taką chorobę) lub że styka się z chorym na chorobę zakaźną (podejrzanym o taką chorobę), jest że jest nosicielem (podejrzanym o nosicielstwo) i mimo to nie przestrzega zakazów lub nakazów. Dla przyjęcia, że wymóg ten został zrealizowany, nie wystarczy powzięcie przez sprawcę podejrzenia danej okoliczności ani wyrażenie zgody na jej ewentualne istnienie. Tym samym jego zastosowanie może budzić trudności praktyczne.

Pewne wskazówki interpretacyjne możemy znaleźć na stronie rządowej (jednak należy pamiętać, że informacje umieszczone na stronie internetowej, nawet rządowej nie mogą stanowić źródła obowiązującego prawa): https://www.gov.pl/web/koronawirus/wprowadzamy-nowe-zasady-bezpieczenstwa-w-zwiazku-z-koronawirusem

W każdym razie zaleca się do niego stosować, niezależnie od ewentualnych konsekwencji finansowych za złamanie zakazu – chodzi wszakże o nasze bezpieczeństwo.

Rozporządzenie Zmieniające weszło w życie z dniem jego ogłoszenia (czyli od 24.03), przy czym w zasadzie obowiązuje od 25.03 z jednym małym wyjątkiem. Zmianą, która wchodzi w życie 27 marca jest uchylenie zwolnienia od poddawania się obowiązkom, o którym mowa w § 2 ust. 2 Rozporządzenia (tj. obowiązkom osób przekraczających granicę państwową, udającym się do miejsc zamieszkania, przekazywania funkcjonariuszowi Straży Granicznej adresu miejsca zamieszkania i danych kontaktowych oraz obowiązkowi poddania się 14-dniowej kwarantannie) w przypadku osób przekraczających granicę RP w ramach wykonywania czynności zawodowych w Rzeczypospolitej Polskiej lub państwie sąsiadującym przez osobę wykonującą czynności zawodowe w tych państwach – tym samym osoby te będą podlegały takim samym obostrzeniom jak wszyscy obecnie wracający do kraju rodacy. Nadal nie dotyczy to jednak kierowców zawodowych, czy załóg statków morskich lub powietrznych (§ 2 ust. 6 pkt 2-4 Rozporządzenia). Osoby takie od dnia 27 marca 2020 r. może otrzymać, na swój wniosek, od właściwego organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej zaświadczenie o odbywaniu obowiązkowej kwarantanny określonej w § 2 ust. 2 Rozporządzenia.

r.pr. Dawid Aniszewski